Tytuł ten zaczerpnąłem z artykułu zamieszczonego w „Znaku” przed prawie dziesięcioma laty. Jego wówczas bardzo młody autor, a obecnie jeden z bardziej interesujących filozofów religii młodego pokolenia, Miłosz Jan Puczydłowski przedstawił śmiałą tezę, że oto społeczeństwo obywatelskie jest drogą Kościoła. Słowa te padły, gdy na stolicy Piotrowej zasiadał papież Benedykt XVI, termin „synodalność” nie pojawiał się często w przestrzeni publicznej, a  w  polskim Kościele jeszcze przez wiele lat nie będzie się mówiło o wykorzystywaniu osób nieletnich przez  niektórych duchownych. Autor artykułu swoją opinię uzasadnia licznymi przykładami aktywnych katolików z wybranych krajów europejskich. Warto więc przypomnieć, że statutowymi i podstawowymi organami angażującymi świeckich wiernych  są  rady parafialne. Papież Jan Paweł II u progu XXI wieku tak pisał o nich w liście „Novo millennio ineunte”: „ … [rady] mają uprawnienia doradcze , a nie decyzyjne, ale nie są z tego powodu pozbawione znaczenia ani możliwości skutecznego działania”.  Jak więc wygląda polski model funkcjonowania rad parafialnych i czym się różni od wzorów niemieckich, włoskich czy holenderskich?

 W ramach rad parafialnych możemy wyodrębnić dwa gremia: rady ekonomiczne i duszpasterskie. Te pierwsze mają charakter obowiązkowy i występują w każdej parafii. Osobną kwestią jest sposób doboru ich członków, z  założenia mają one jednak  wspomagać proboszcza w roztropnym zarządzaniu majątkiem kościelnym. Różnica pomiędzy nami a naszymi sąsiadami zza Odry polega głównie na tym, że w niemieckiej parafii rada ekonomiczna sprawuje realną władzę nad datkami zbieranymi przez wiernych, co także wynika z odmiennego modelu finansowania Kościoła w tym kraju.

Przyjrzyjmy się teraz radzie duszpasterskiej. Ten organ ma charakter dobrowolny i nie występuje w każdej parafii. Dodajmy, że w wielu diecezjach występuje bardzo incydentalnie i niejednokrotnie ma charakter fasadowy. A jest to gremium, które ma czuwać nad organizacją życia duszpasterskiego we wspólnocie parafialnej oraz „budować wśród parafian klimat zaufania do Kościoła” (Statut  rad duszpasterskich Archidiecezji Lubelskiej). Przytaczam fragment dokumentu z diecezji, gdzie arcypasterzem był śp. abp Józef Życiński, którego 10. rocznicę śmierci obchodzimy w tym roku. On to właśnie jako jeden z pierwszych biskupów wprowadził najpierw w Tarnowie, gdzie pełnił swoją pierwszą posługę, a potem w archidiecezji lubelskiej wybory demokratyczne do rad duszpasterskich.

Słowo „demokracja” jest tutaj kluczowe, ponieważ wiele rad nadal jest wyłanianych z nominacji proboszcza. Poza osobami będącymi członkami tych ciał z urzędu (proboszcz, przedstawiciele wikariuszy  czy sióstr zakonnych, wspólnot parafialnych itp.) to właśnie demokratyczne wybory powinny wyłaniać połowę składu rad. Taki model przyjął się w wielu krajach europejskich. Przed wyborami prowadzona jest prawdziwa i czasami bardzo emocjonalna kampania, a poszczególni kandydaci mają szansę przedstawić swoje programy wyborcze.

Prof. Fryderyk Zoll,  pisząc niedawno o zbliżającym się Synodzie, przestrzegał nas, abyśmy na  głębię myśli  synodalnej nie wypłynęli z „dziurawym żaglem”. Mając więc świadomość, że nasz model funkcjonowania rad duszpasterskich powinien ewoluować, przedstawmy nasze propozycje programowe. Uczyńmy to, przywołując słowa św. Paulina z Noli, zamieszczone we wspomnianym już wyżej  liście polskiego Papieża: „Wsłuchujmy się w słowa wychodzące z ust wszystkich wiernych, bo w każdym z nich tchnie Duch Boży”.