• TEKST ORYGINALNY W JĘZYKU ANGIELSKIM, TŁUMACZENIE ZNAJDUJE SIĘ NIŻEJ NA STRONIE

President Putin often refers to history to justify his policy. Recently, against the backdrop of the aggression against Ukraine, he referred to Peter the Great (1672-1725) who has fought for two decades to conquer the eastern part of the Baltic See and opened a maritime connection with Western Europe. According to Putin, the Tsar didn’t conquer the foreign lands but reintegrated what once belonged to Russia. Autocrat turned historian ignored the simple fact that these lands had never been part of Russia and were populated by various non-Slavic people. As someone pointed rightly, Russia doesn’t have history, it only has its circumstantial interpretations.

This is but one of the various historical confabulations Russia has been advancing to justify its current war against Ukraine. The most striking is the total denial of the existence of the independent Ukrainian state within the border recognised by Russia in numerous bilateral treaties. Exploiting the internal weakness of the neighbour after the Maidan Revolution, Russia seized Crimea and fomented separatism in Donbas.

Those claims are part of a sustained effort to manipulate the international public opinion in pursuance of Russia’s political and military goals. Years before becoming one of the main figures of the military operation against Ukraine in spring 2014, retired colonel Igor Girkin, had advocated the political strategy of exploiting all manifestations of unsatisfaction and divisions in the Western societies to weaken what Russia sees as its opponents and enhance Russia’s international position. Shortly thereafter, those principles entered the official Russian doctrine signed by General Gerasimov, Head of the Military Staff.

In 2014 Russia started aggressively promoting the concept of „Novorossiya” in reference to the colonial conquests of the territory of today’s Ukraine made in the second half of the 18th century by Catherine the Great at the expense of Turkey and Poland. This narrative legitimating the of grabbing of part of a neighbouring country because it had belonged to an entity that ceased to exist hundreds of years ago was met with silence. Had Austria, Turkey, Poland or any other country made similar claims in Central Europe, condemnations from all over the world would have been heard loud and clear. Unfortunately, Western partners remained blind and deaf to the change of tone in Russia and for too long believed in a strategic partnership instead of preparing for a strategic confrontation. Russia’s purported special right to decide what belongs to Russia trumps any historical facts. Faithful to the idea of Russia’s xceptionalism, Putin affirmed the right of Russia to have other countries’ territories „return” under its rule because Russia should expand and possess more land.

The Russian Empire of Romanovs was based on three pillars: Orthodoxy, tsarist autocracy and nationalism (pravoslavie, tsarskoye samoderzhaviye and narodnost). The first two first principles seemed rather clear. The third one received the following interpretation – “the essence of nationalism is the unlimited devotion and submission to the tsarist autocracy”. In the Russian reality autocracy meant tsarist despotism with the will of the emperor being the law. Putin embraces the principle formulated by the Tsar Nikolai I (1796-1855) “despotism still exists in Russia because it constitutes the essence of my ruling, and it is in line with the genius of the nation”.

At the same time Putin rejects the Soviet legacy and its principle of self-determination of nations. For him, Russia doesn’t have borders, as he stated in 2016, provoking explosion of amusement at the meeting of the Russian Society of Geography. Logically, if there are no borders, self-determination of nations collides with the expansionist policy. Those who fall under the road roller of the Russkyi mir/Russian world concept shall become Russian. All resistance will be punished.

During the WWI, in September 1915, Russia has for the first time in history seized Lviv, the emblematic multicultural city that had become the administrative capital of Galicia within the Austrian Empire after the dismemberment of Poland at the end of 18th century. The newly appointed military governor declared to the civilian and religious leaders of the city that this region “was an eternal part of the Big Rus. The local population was always Russian; therefore, the administration of this region must be based on Russian principles. The Russian language, laws and regime will be introduced”. One of the first practical decisions was to align the time to the time zone of Sankt Petersburg.

For the last two centuries political concepts in most of countries evolved to adapt to the needs of increasingly better educated societies. Only Russia continues to live with the backward view of a colonial power that sees its raison d’être in dominating other nations and their territories.

Ukraine pays a dramatic price for Putin’s willingness to follow the political concepts from the remote past. Four months of a full-scale war, with the use of all kinds of weaponry, except nuclear, inflicted sufferings to millions and destroyed a large part of the country’s potential. The Russian invader, who entered the country with parade uniforms in expectation of a quick victory, imposes the administrative and legal measures known from the past. Regions captured by Russia switch to the Moscow time zone, education changes to the Russian language and schoolbooks, with Russian teachers brought from other regions, the local currency is replaced with the Rubel, access to nonRussian television and radio is banned, puppet local figures serve as temporary placeholders before the officials from Russia arrive, staged referenda about the unification with Russia are prepared. Part of population, especially children, are kidnapped and resettled to Russia. Resistance and disobedience are harshly punished, with the defenders of the country being considered terrorists.

Leaders who still believe in a lasting peace with Putin’s Russia had better invest some time to learn
about the history of Russian Empire and means used to expand its ruling. What happened to Georgia,
Moldova and Ukraine doesn’t differ much from what the Tsars and the Soviet rulers did to Poland,
Estonia, Latvia or Lithuania in past centuries.

Yet, Ukraine singles itself out by the fierce resistance and heroism of its defenders, and by the
unabated faith in the victory. Four months after the invasion the leaders of the European Union
finally accepted the bid of Ukraine to be considered candidate country.

President Zelensky referred to the candidate status as “the engagement”, which implies mutual
obligation. The first step on this road is to defeat the invader who violates borders and treaties and
whose madness of grandeur undermines the foundations of Europe’s peaceful achievements of past
seven decades. For the sake of humanity, the Global West must win over the “Global Russia”.

• TŁUMACZENIE NA JĘZYK POLSKI:

Prezydent Putin często odwołuje się do historii w celu uzasadnienia swojej polityki. Ostatnio, na tle agresji na Ukrainę, odwołał się do Piotra Wielkiego (1672-1725), który przez dwie dekady walczył o zdobycie wschodniej części Morza Bałtyckiego i otwarcie połączenia morskiego z Europą Zachodnią. Według Putina car nie podbijał obcych ziem, ale reintegrował to, co kiedyś należało do Rosji. Autokrata, który stał się historykiem, zignorował prosty fakt, że te ziemie nigdy nie były częścią Rosji i były zamieszkane przez różne niesłowiańskie ludy. Jak już ktoś słusznie zauważył, Rosja nie ma historii, ma tylko jej poszlakowe interpretacje.

Jest to tylko jedna z różnych historycznych konfabulacji, które stosuje Rosja, aby uzasadnić swoją obecną wojnę przeciwko Ukrainie. Najbardziej uderzające jest całkowite zaprzeczenie istnienia niepodległego państwa Ukrainy w granicach uznanych przez Rosję w licznych traktatach dwustronnych. Wykorzystując wewnętrzną słabość sąsiada po rewolucji Majdanu, Rosja zajęła Krym i podsyciła separatyzm w Donbasie.

Twierdzenia te są częścią ciągłych wysiłków mających na celu manipulowanie międzynarodową opinią publiczną w celu w realizacji politycznych i militarnych celów Rosji. Na wiele lat przed tym, jak stał się jedną z głównych postaci operacji wojskowej przeciwko Ukrainie wiosną 2014 roku, emerytowany pułkownik Igor Girkin opowiadał się za polityczną strategią wykorzystywania wszelkich przejawów niezadowolenia i podziałów w zachodnich społeczeństwach w celu osłabienia tego, co Rosja postrzega jako swoich przeciwników, i wzmocnienia międzynarodowej pozycji Rosji. Niedługo potem zasady te weszły do oficjalnej doktryny rosyjskiej, podpisanej przez gen. Gierasimowa, szefa Sztabu Wojskowego.

W 2014 roku Rosja zaczęła agresywnie promować koncepcję „Noworosji” w nawiązaniu do kolonialnych podbojów terytorium dzisiejszej Ukrainy dokonanych w drugiej połowie XVIII wieku przez Katarzynę Wielką kosztem Turcji i Polski. Narracja, legitymizująca zagarnianie części sąsiedniego kraju, ponieważ należała ona do podmiotu, który przestał istnieć setki lat temu, spotkała się z milczeniem. Gdyby Austria, Turcja, Polska lub jakikolwiek inny kraj wysunął podobne roszczenia w Europie Środkowej, potępienie z całego świata byłoby słyszalne głośno i wyraźnie. Niestety, zachodni partnerzy pozostali ślepi i głusi na zmianę tonu w Rosji i zbyt długo wierzyli w strategiczne partnerstwo, zamiast przygotować się do strategicznej konfrontacji.

Rzekome specjalne prawo Rosji do decydowania o tym, co należy do niej, jest ważniejsze od wszelkich faktów historycznych. Wierny idei wyjątkowości Rosji, Putin potwierdził prawo Rosji do zmuszenia terytoriów innych państw do „powrotu” pod jej panowanie, ponieważ powinna się ona rozszerzać i posiadać coraz więcej ziemi.

Imperium Rosyjskie Romanowów oparte było na trzech filarach: prawosławiu, carskiej autokracji i nacjonalizmie (pravoslavie, tsarskoye samoderzhaviye i narodnost). Dwie pierwsze zasady wydawały się dość jasne. Trzecia otrzymała następującą interpretację – „istotą nacjonalizmu jest bezgraniczne oddanie i podporządkowanie się carskiej autokracji”. W rosyjskiej rzeczywistości autokracja oznaczała carski despotyzm, w którym prawem była wola imperatora. Putin wyznaje zasadę sformułowaną przez cara Mikołaja I (1796-1855): „despotyzm nadal istnieje w Rosji, ponieważ stanowi istotę mojego rządzenia i jest zgodny z geniuszem narodu”.

Jednocześnie Putin odrzuca sowieckie dziedzictwo i jego zasadę samostanowienia narodów. Dla niego Rosja nie ma granic, co stwierdził w 2016 roku, wywołując wybuch rozbawienia na spotkaniu Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. Logicznie rzecz biorąc, jeśli nie ma granic, to samostanowienie narodów zderza się z polityką ekspansjonistyczną. Ci, którzy wpadną pod walec drogowy ruskiego miru/rosyjskiej koncepcji świata staną się Rosjanami. Wszelki opór zostanie ukarany.

W czasie I wojny światowej, we wrześniu 1915 roku, Rosja po raz pierwszy w historii zajęła Lwów, emblematyczne wielokulturowe miasto, które stało się administracyjną stolicą Galicji w ramach austriackiego imperium po rozbiorze Polski pod koniec XVIII wieku. Nowo mianowany gubernator wojskowy oświadczył cywilnym i religijnym przywódcom miasta, że ten region „był odwieczną częścią Wielkiej Rusi. Tutejsza ludność zawsze była rosyjska, dlatego administracja tego regionu musi być oparta na rosyjskich zasadach. Rosyjski język, prawa i ustrój zostaną wprowadzony”. Jedną z pierwszych praktycznych decyzji było dostosowanie czasu do strefy czasowej Sankt Petersburga.

Przez ostatnie dwa stulecia koncepcje polityczne w większości krajów ewoluowały, dostosowując się do potrzeb coraz lepiej wykształconych społeczeństw. Tylko Rosja nadal żyje z zacofanym poglądem kolonialnego mocarstwa, które widzi swoją rację bytu w dominacji nad innymi narodami i ich terytoriami. 

Ukraina płaci dramatyczną cenę za gotowość Putina do naśladowania koncepcji politycznych z odległej przeszłości. Cztery miesiące wojny na pełną skalę, z użyciem wszystkich rodzajów broni, poza jądrową, zadały cierpienia milionom ludzi i zniszczyły dużą część potencjału kraju. Rosyjski najeźdźca, który wkroczył do kraju z paradnymi mundurami w oczekiwaniu na szybkie zwycięstwo, narzuca środki administracyjne i prawne znane z przeszłości. Regiony opanowane przez Rosję przechodzą na moskiewską strefę czasową, edukacja zmienia się na język rosyjski i tamtejsze podręczniki szkolne, rosyjscy nauczyciele sprowadzani są z innych regionów, lokalną walutę zastępuje się rublem, zakazuje się dostępu do nierosyjskiej telewizji i radia, marionetkowe postacie lokalne służą jako tymczasowe zastępstwo przed przybyciem urzędników z Rosji, przygotowywane są inscenizowane referenda na temat zjednoczenia z Rosją. Część ludności, zwłaszcza dzieci, jest porywana i przesiedlana do Rosji. Opór i nieposłuszeństwo są surowo karane, a obrońcy kraju uznawani za terrorystów.

Przywódcy, którzy wciąż wierzą w trwały pokój z Rosją Putina, powinni zainwestować trochę czasu, aby nauczyć się o historii Imperium Rosyjskiego i środkach użytych do rozszerzenia jego panowania. To, co stało się z Gruzją, Mołdawią i Ukrainą nie różni się wiele od tego, co carowie i władcy sowieccy zrobili z Polską, Estonią, Łotwą czy Litwwą w minionych wiekach. 

A jednak Ukraina wyróżnia się zaciekłym oporem i heroizmem swoich obrońców oraz niesłabnącą wiarą w zwycięstwo. Cztery miesiące po inwazji przywódcy Unii Europejskiej w końcu zaakceptowali wniosek Ukrainy o uznanie jej za kraj kandydujący. Prezydent Zelensky określił status kandydata jako „zaangażowanie”, co oznacza wzajemne zobowiązanie. Pierwszym krokiem na tej drodze jest pokonanie najeźdźcy, który narusza granice i traktaty oraz którego szaleństwo wielkości podkopuje fundamenty pokojowych osiągnięć Europy z ostatnich siedmiu dekad. Dla dobra ludzkości Globalny Zachód musi zwyciężyć nad „Globalną Rosją”.

Jan Tombiński
Ambasador UE na Ukrainie 2012-2016