Ten szeroki interdyscyplinarny problem stał się przedwakacyjnym przebojem tematycznym katolickich mediów we Francji. Telewizja KTO transmitowała nawet cztery części konferencji naukowej, organizowanej przez Katolicki Instytut Wandei (ICES) i diecezję Luçon na temat istoty człowieka („Définir l’homme”)[1]. I w jednych, i w drugich źródłach informacji stawiane są fundamentalne pytania dla kondycji ludzkiej w epoce antropocenu.
Francja jest krajem o tradycjach i kulturze chrześcijańskiej, silnie zlaicyzowanej i zliberalizowanej przez hasła Wielkiej Rewolucji, ale krajem o uregulowanych prawnie (konkordat podpisany i ratyfikowany przez Napoleona Bonaparte w 1801 r., potem uchwalona ustawa o rozdziale Kościoła od państwa w 1905 r.) relacjach niezależności Kościoła od polityki[2].
Dlatego w pytaniu o kontrybucje należne religii od państwa oraz państwu od Kościoła trzeba umieścić na pierwszym miejscu zasadę neutralności i niezależności tych instytucji od siebie, laickości. Kontrybucje te ze strony państwa muszą objąć zarówno chrześcijan (jest ich we Francji niespełna 50%) jak i muzułmanów (ok. 6 milionów) czy żydów i prawosławnych. Dotyczy to różnych świadczeń, np. dni wolnych od pracy, postów, instytucji edukacyjnych itd. Edukacja to rozległy obszar wymiany kontrybucji i regulacji prawnych. Chodzi nie tylko o proporcje ilościowe szkół państwowych i finansowanych przez państwo prywatnych, prowadzonych często przez instytucje religijne, ale i o przestrzeganie zakazu noszenia strojów i emblematów religijnych, udzielane szkołom subwencje, właściwy ich rozdział, o współpracę szkoły z władzą, o integrację społeczeństwa. Nie jest to łatwe w kraju tak otwartym na ludzi różnych ras i nacji. Muzułmanie – np. w Maroku[3] – lubią oddawać swe dzieci do szkól katolickich, gdyż w nich uczą się braterstwa, ignorancji fanatyzmu religijnego i rasowego czy prozelityzmu. Zapewne czynią to i we Francji. Wiele miejsca w dyskusjach o edukacji zajmuje problem kreatywności nauczania, wypracowanej przez nauczyciela wspólnie z uczniami, nie tylko jego mocą sprawczą, a następnie uświadomienia uczniom potrzeby wdrażania kreatywności we wszystko, co pożytecznego w życiu będą czynić.
W dyskursie o religii i społeczeństwie pada też pytanie o miejsce dla słów Ewangelii w nim. Znamienne jest podkreślenie wagi tego aspektu problemu w formułowaniu tytułu jednego z referatów konferencji o człowieku: Kim jest człowiek? Uwzględniwszy słowa Chrystusa o zmartwychwstaniu człowieka wraz z jego ciałem, formułę „filozofia ciała” – zmieniono na „teologia ciała”. Biorąc pod uwagę dyskutowany przy tej okazji problem znaczenia słów papieża św. Jana Pawła II o dwu płucach, jakimi oddycha Europa, należy zwrócić uwagę na rozszerzony zakres znaczeń tych słów w interpretacji Francuzów. O ile u nas odnosi się je głównie do znaczeń wiary i rozumu, o tyle we Francji mówi się o zachodzie i wschodzie (prawosławiu); o duchu i materii. I w konkluzjach tych dyskusji wraca się do zagadnienia integracji ludzi różnych wierzeń i bezwyznaniowych, do ekumenizmu. Ale to odrębny problem, nie na ten moment. Zwraca się uwagę na bardziej moralne niż etyczne znaczenie religii w społeczeństwie, na rolę elit kulturalnych, wykształconych katolików, ludzi prawdziwie religijnych i ich zachowania wobec innych. We wszystkich religiach bowiem „inny” – to znaczy mój bliźni i należy mu się traktowanie go jak siebie samego.
Szeroki zakres problemów objętych tym tematem nie mógł podlegać dyskusji wyczerpującej go w pełni. Najważniejsze zagadnienia zostały jednak dotknięte.
[1] Chodzi o konferencję zorganizowaną przez Katolicki Instytut Wandei (ICES) i Diecezję Luçon 20 marca 2023 r. Temat tej konferencji brzmiał: „Définir l’homme”. Każda z czterech części posiadała inny tytuł – według tytułów referatów.
Korzystałam także z innych programów KTO TV, np. ten pt. „Quelles contributions pour les religions dans la societé?” z dnia 23 czerwca 2022 r., prowadzony przez Charlotte Reynaud i program «L’École peut elle vraiment développer la créativité des élèves?» z cyklu Hors Série z dnia 13 lutego 2024 r.
[2] Stąd akcja Kongresu „Kościół wolny od polityki” byłaby we Francji anachronizmem.
[3] Wywiad z kardynałem Romero, arcybiskupem Rabatu, «Entretien exceptionnel avec le cardinal Cristóbal López Romero», KTO TV, z dnia 28 lutego 2024 r.
