Konwersje stanowią ważną pożywkę życia duchowego każdego wyznawcy wartości religijnych. Nie inaczej jest z nawracaniem się na katolicyzm bez względu na to, czy jest to przejście na katolicyzm z odejściem od innej wiary, np. od judaizmu albo islamu, czy tylko od innego odłamu chrześcijaństwa, np. od prawosławia i czy to jest nawrócenie totalne, głębokie, jak np. to św. Pawła lub Augustyna, czy też nawrócenia częściowe, do pewnego stopnia, jak chociażby te u wielu spośród nas albo naszych bliźnich. I bez względu na to, czy nawrócenie następuje nagle, jest rodzajem olśnienia jak w przypadku św. Pawła lub Claudela, czy mamy do czynienia z nawróceniem stopniowym, jak np. Chestertona bądź kard. Johna H. Newmana.
Ale bywają nawrócenia niezupełnie będące nimi, bo doznające nawrócenia osoby zawsze przecież czują i myślą religijnie – jak w przypadku Błażeja Pascala[1]. Ten wielki matematyk, fizyk, inżynier, filozof i pisarz urodził się w 1623 r. w Clermont-Ferrand, malowniczym mieście, przyklejonym do najwyższego szczytu Masywu Centralnego – Puy de Dôme. Na tym szczycie Pascal dokonywał fizycznych eksperymentów pomiaru ciśnienia atmosferycznego w zależności od wysokości nad poziomem morza, posługując się słupkiem rtęci i wody (dziś ciśnienie atmosferyczne podajemy w hektopaskalach). Wiele przebywał u siostry Gilberte w zamku jej męża pod Clermont-Ferrand, dokąd wracał z Paryża i z Rouen, gdzie wyjechała jego rodzina. Odnotowuje ten fakt napis witający przybyszy u wejścia do parku znajdującego się w sercu miasta, by zaprowadzić ich do muzeum miasta i kazać oglądać maszynę do liczenia – tzw. „pascalinę”. Krótkie życie (żył 39 lat) związał Pascal w dużym stopniu z Owernią.
Jako pisarz i filozof znany jest Pascal głównie z „Myśli”, „Prowincjałek” i „Pamiątki”, w których to utworach wyrażał swe przemyślenia, przyswojone przez pokolenia Europejczyków, znane chociażby jako „zakład Pascala” wskazujący na religię jako wartość dodaną czy koncepcja człowieka jako trzciny targanej wiatrem itd. Pisał swoje utwory jako jansenista z powodu tradycji rodzinnych związanych z ideami Port-Royal (jedna z sióstr wstąpiła do klasztoru Port-Royal), a potem głębiej nawrócił się na jansenizm, odchylenie augustiańskie od katolicyzmu, z którym Kościół katolicki walczył.
Mówi się o dwóch nawróceniach Pascala. Pierwsze miało miejsce po cudownym ocaleniu jrgo ojca w karecie na moście w Paryżu, drugie – spektakularne – zwane jest „wizją nocy ognia”. Pascal miał doświadczyć mistycznego przeżycia wizji ognia z napisem, który zanotował na karteczce. Pierwsze słowa zapisu to: „Ogień. Bóg Abrahama, Izaaka, Jakuba…., a nie filozofów i uczonych….”. Tę karteczkę wszywał do aktualnie noszonego płaszcza. Drugim faktem sprzyjającym pogłębieniu nawrócenia Pascala było cudowne uleczenie przetoki ocznej jego siostrzenicy, stwierdzone przez lekarzy jako realnie niemożliwe. Zgodnie z nakazem napisu od „nocy ognia”, Pascal zajął się więcej pisarstwem, mniej naukami ścisłymi i inżynierią.
Choć Pascal nie musiał się nawracać, to spektakularność doznań zwrotów ku głębszej wierze (po drugim nawróceniu spędził dwa tygodnie w Port-Royal), niezwykłość wydarzeń towarzyszących tym zwrotom i wielkość umysłowa tej postaci każe jego biografom mówić o „wielkim nawróconym”.
[1] R.Burnet, cykl „La Foi prise au Mot”. Quatre conversions : Blaise Pascal, 4/4, KTO TV, 18 grudnia, 2022.
