Febe (Phoebe) wymieniona została w Liście św. Pawła do Rzymian, przypuszczalnie właśnie ona dostarczyła list do stolicy cesarstwa. Febe była wczesnochrześcijańską liderką – stała na czele gminy chrześcijańskiej w Kenchrach w pobliżu Koryntu. Była także współpracownikiem świętego Pawła.
Wspomnienie świętej, za Martyrologium rzymskim, przypada na 3 września. Febe jest wymieniona przez św. Pawła w Liście do Rzymian. Wzmianka o nie wygląda następująco:
Polecam wam Febę, naszą siostrę, diakonisę [pełniącą posługę] Kościoła w Kenchrach. Przyjmijcie ją w Panu tak, jak się świętych winno przyjmować. Wesprzyjcie ją w każdej sprawie, w której pomocy waszej będzie potrzebowała. I ona bowiem wspierała wielu, a także i mnie samego.
W tekście greckim Febe określają dwa rzeczowniki: diakonos (diakon) – tłumaczone jako „diakonisa, służebnica, usługuje Kościołowi” oraz prostatis tłumaczone jako czasownik: „wspomagała, pomagała, była pomocna, wspierała, opiekowała się”. W miejscach, w których słowo diakonos pojawia się w odniesieniu do mężczyzn (np. Flp 1,1 ) tłumaczy się go jako „diakon”. W Biblii Tysiąclecia do słowa diakonisa dodano następujący komentarz: Albo pełniła ona funkcje związane ze znanym później określeniem „diakonisa”, albo też była po prostu na posłudze tamtejszego Kościoła. Komentarz ten jest jednak dyskusyjny, ponieważ Febe określona jest dokładnie takim samym słowem jak męscy diakoni. Drugi rzeczownik określający Febe – prostatis wywodzi się od proistémi co znaczy „przewodzić, rządzić stać na czele”. Tak też przetłumaczony został ten czasownik gdy w Nowym Testamencie odnosi się do mężczyzn, np.:
- 1 Tm 3, 4 – Biskup więc powinien być (…) dobrze rządzący (proistamenon) własnym domem
- 1 Tes 5,12 – Prosimy was, bracia, abyście uznawali tych, którzy wśród was pracują, którzy przewodzą wam (proistamenous) i w Panu was napominają.
- Rz 12, 8 kto jest przełożonym (proistamenos), [niech działa] z gorliwością;
Wszystkie pogrubione słowa w oryginale greckim wywodzą się z tego samego źródła co rzeczownik prostatis, którym określona jest Febe, jednak w jej przypadku tłumaczone jest, ze względu na jej płeć, zupełnie inaczej. Wszystkie wspomniane słowa wywodzą się od greckiego proístēmi — słowo to złożone jest z dwóch słów: pro: „przed” oraz hístēmi „stać” — co oznacza kogoś stającego na czele, będącego wzorem, liderem grupy ludzi. Rzeczownik prostatis pojawia się tylko raz w NT. Być może trzeba go raczej tłumaczyć jako przewodząca, a nie wspomagająca Pierwsze sformułowanie ma nieco inną wymowę niż użyte przez tłumaczy wyrazy związane z pomaganiem, opieką, a nie ze staniem na czele, patronowaniem.
Febe prawdopodobnie dostarczała list św. Pawła z Koryntu do Rzymu. Musiała więc odbyć długą podróż. Paweł poleca ją kościołowi w Rzymie prosząc, aby ją gościnnie przyjęli. Jeśli określenie Feby jako prostatis będziemy tłumaczyć jako patronka oznacza to, że była zamożną kobietą. Bogaci chrześcijanie odgrywali ważną rolę w poszczególnych gminach. Posiadali własne domy, w których mogli gościć podróżujących apostołów i apostołki, wspomagali materialnie gminę, byli wykształceni (np. umieli czytać i pisać, więc mogli odczytywać listy czy pierwsze próby spisania opowieści o Jezusie), reprezentowali gminę, w ich dużych domach odbywały się zebrania kościoła, którym mogli przewodniczyć. Pozycja społeczna nie były oczywiście jedynymi cechami, na podstawie których wyłaniano liderów kościołów, ale na pewno miały swoje znaczenie.
Wśród pierwszych chrześcijan były także stojące wysoko w hierarchii społecznej kobiety. W Dziejach Apostolskich, w rozdziale 17 opisane jest nauczanie św. Pawła w Berei: Niektórzy z nich, a także pokaźna liczba pobożnych Greków i niemało znamienitych kobiet uwierzyło i przyłączyło się do Pawła i Sylasa. W niektórych manuskryptach kopistom tak nie podobało się określenie znamienita/ wpływowa kobieta, że nieco poprawili tekst, pisząc: Niektórzy z nich, a także pokaźna liczba pobożnych Greków i ich żon, i niemało znakomitych mężów, uwierzyło i przyłączyli się do Pawła i Sylasa. Niestety ta zmiana niewygodnego dla kopistów tekstu świadczy o tym, że pamięć o znaczeniu kobiet w pierwszych gminach chrześcijańskich zamierała lub byłą celowo zniekształcana i dopiero dziś odkrywamy na nowo ważne role pierwszych chrześcijanek.
Literatura:
Women in the Biblical World: A Survey of Old and New Testament Perspectives (ed. Elizabeth A. McCabe; Lanham: University Press of America, 2009)
