W tych dniach, w których piszę te słowa, trwa wizyta papieża Franciszka w Belgii.

Na podsumowanie tej podróży  przyjdzie jeszcze czas po jej zakończeniu, natomiast jako osoba od kilkunastu lat pracująca w Kościele belgijskim chciałbym odnieść się na gorąco do tego, co już się podczas spotkań papieża w Belgii wydarzyło.

Bardzo ważnym akcentem tej podróży było spotkanie Franciszka z pracownikami i studentami Katolickiego Uniwersytetu w Louvain.

Obchody sześćsetlecia tej uczelni były zresztą głównym motywem wizyty Następcy Świętego Piotra w Belgii.

Przypomnijmy czytelnikom, że za pontyfikatów poprzedników Franciszka – Jana Pawła II i Benedykta XVI – mówiło się głośno o próbach odebrania  przez Stolicę Apostolską przymiotnika ” katolicki ” z nazwy tej uczelni o wielowiekowej tradycji.

Powodem miały być prowadzone przez ten uniwersytet badania  dotyczące bioetyki – kwestie związane z in vitro, regulacją poczęć czy podejmowanie refleksji na temat tożsamości i orientacji seksualnej.  Z bardzo konserwatywnego  punktu widzenia dwóch poprzednich papieży, tematy te nie mieściły się w tym, czym powinien zajmować się uniwersytet noszący miano katolickiego.

Toteż obecna wizyta biskupa Rzymu  w Belgii , której głównym pretekstem jest rocznica powstania tej uczelni, stanowi jasny sygnał, że uniwersytet w Louvain jest i pozostanie uczelnią katolicką, a wolność badań naukowych i refleksja nad zjawiskami obecnymi we współczesnym świecie  są nadrzędnymi wartościami uniwersyteckiego etosu. Żadna władza, w tym także kościelna, nie ma prawa ingerować w wolność badań naukowych.

Ważnym momentem spotkania papieża ze światem uniwersyteckim Louvain było przemówienie powitalne, jakie skierował do niego rektor lowańskiej wszechnicy, profesor Luc Sels.

W swoim wystąpieniu upomniał się on o prawa kobiet, które wciąż wyłączone są z procesu decyzyjnego w Kościele. Pochwalił jednocześnie Kościół lokalny w Belgii, gdzie kobiety pełnią wiele odpowiedzialnych funkcji w kościelnych strukturach (wspomniał chociażby sytuację, która ma miejsce w mojej diecezji, gdzie po przejściu na emeryturę biskupa pomocniczego arcybiskup mianował na jego miejsce kobietę jako swojego wikariusza generalnego, pełniącą de facto rolę sufragana). Przy tej okazji mówca powiedział również o konieczności refleksji w Kościele nad dopuszczeniem kobiet do sakramentu święceń.

W dalszej części przemówienia rektor KU Louvain zaapelował o otwartość wspólnoty Kościoła na osoby LGBTQ+ , wśród których też są ludzie wierzący i praktykujący, mający  prawo czuć się pełnoprawnymi członkami tej wspólnoty jak wszyscy inni.

Przy tej okazji profesor Sels ponownie odwołał się do doświadczenia Kościoła w Belgii, który podczas trwania Gay Pride w jednym z flamandzkich miast otworzył punkty informacyjne i uruchomił linie telefoniczne dla wierzących osób LGBTQ+, po to, by mogły skorzystać w duszpasterskiej posługi podczas trwania tego wydarzenia.

Co na to papież Franciszek?

Oczywiście w swoim przemówieniu nie odwołał się do powyższych wypowiedzi rektora, było ono przecież przygotowane znacznie wcześniej. Niemniej jednak nie sprawiał wrażenia skonfundowanego czy oburzonego wygłoszonymi tezami.

Od początku pontyfikatu Jorge Bergoglia mówiło się, że będzie to papież, który pchnie Kościół na nowe tory, który otworzy drogi dialogu w tematach pomijanych czy wręcz zamykanych brutalnie przez jego poprzedników.

Jednocześnie Franciszek przyzwyczaił nas, że często daje sprzeczne ze sobą komunikaty: z jednej strony dopuszcza hipotezę przywrócenia w Kościele diakonatu kobiet, zaś w innym miejscu mówi bez ogródek, że temat ten został raz na zawsze rozstrzygnięty przez Jana Pawła II.

Przykłady takich sprzecznych ze sobą wypowiedzi biskupa Rzymu na  ten i inne  wzbudzające kontrowersje tematy można by mnożyć w nieskończoność.

Nie mnie rozstrzygać jego motywacje i to, co dzieje się w sercu Franciszka, gdy wypowiada tak sprzeczne ze sobą komunikaty.

Dopuszczam jednak myśl, że być może w tym szaleństwie jest metoda. Może być tak, że owymi tak różniącymi się między sobą wypowiedziami papież próbuje sondować opinię publiczną Kościoła, bada reakcje, jakie jego wypowiedzi wywołują i tym samym gotowość kościelnej wspólnoty na zmiany.

Niewątpliwie jego rola strażnika kościelnej jedności jest niełatwa, tym bardziej że obarczona grzechem pierworodnym, jakim jest brak kolegialności (synodalności) w Kościele i skupienie władzy w rękach jednego człowieka, od którego zależy los prawie półtora miliarda ludzi na naszej planecie.

Jeśli jeszcze dodamy do tego wątpliwy prezent, jaki z chwilą wyboru na Stolicę Piotrową otrzymuje każdy papież, a którym jest „zgniłe jajko” w postaci dogmatu o papieskiej nieomylności, to naprawdę należy współczuć temu, kto po słowach „Habemus Papam” usłyszy swoje nazwisko.

Nie próbując tłumaczyć czy usprawiedliwiać taktyki Franciszka (na pytanie o jej zasadność i skuteczność każdy czytelnik musi odpowiedzieć sobie sam), cieszę się, że otworzył on proces synodalny w Kościele i próbuje, być może w nieporadny sposób, „ruszyć z posad bryłę katolickiego świata” – a jest to bryła niezwykle ciężka do ruszenia, często zabetonowana w doktrynalnym i duszpasterskim marazmie.

Jedno jest dla mnie źródłem optymizmu – ktokolwiek będzie kiedyś następca Franciszka, pewnych tendencji, które obecny papież zapoczątkował, nie da się już odwrócić.

Dla mnie kluczowe tu są tytuły dwóch dokumentów sygnowanych jego podpisem: Amoris laetitia i Fiducia suplicans – (od)ważne próby innego spojrzenia na osoby rozwiedzione w powtórnych związkach oraz na miejsce osób LGBTQ+ w Kościele. To dwa bardzo palące tematy,  których w czasach poprzedników Franciszka nie wolno było dotykać w głównym nurcie kościelnej refleksji.

Tym niemniej rozumiem niecierpliwość rektora KU Louvain i jego próbę ponaglenia papieża do przyspieszenia zmian. Sam czekam na nie z utęsknieniem. Pozostaje mieć nadzieję, że następny Franciszka pójdą tym śladem i podejmą więcej kroków w kierunku zmian, których on nie mógł z sobie tylko znanych przyczyn podjąć.