zdjęcie: sesja Synodu, październik 2018 – Vatican Media

Poszerzenie uczestnictwa w procesach decyzyjnych Kościoła to główny temat opublikowanego wczoraj (20 czerwca 2023) przez Watykan, dokumentu roboczego na pierwszą globalną sesję Synodu o Synodalności.

Dokument ten, zawierający serię ponad 100 pytań odnosi się do rozeznawania sytuacji Kościoła w kwestiach takich jak LGBTQ+, roli kobiet w Kościele w tym diakonatu, pozycji osób z niepełnosprawnościami, celibatu księży, nadużyć duchownych i tuszowania, wspólnego podejmowania decyzji, przejrzystości i odpowiedzialności, głoszenia Ewangelii na platformach cyfrowych i wielu, wielu innych.

Dokument będzie stanowił podstawę do dyskusji podczas pierwszego zgromadzenia generalnej fazy Synodu o Synodalności, który odbędzie się w Rzymie w październiku tego roku.
W dokumencie rozpatrywana jest również relacja między synodalną i hierarchiczną naturą Kościoła i pojawiają się pytania, w jaki sposób biskupi mogą zaangażować więcej osób w procesy decyzyjne oraz w jaki sposób sprawowanie prymatu papieża powinno „ewoluować”, aby uczynić Kościół bardziej synodalnym.

Dokument roboczy – formalnie znany jako Instrumentum laboris – identyfikuje trzy główne priorytety zbliżającego się zgromadzenia synodalnego w Rzymie w październiku tego roku: komunia, misja i uczestnictwo.
Każdy z tych tematów został poruszony na zgromadzeniach kontynentalnych, na których opiera się dokument roboczy. Z kolei zgromadzenia kontynentalne opierały się na podsumowaniach diecezjalnych sesji wysłuchania, podczas pierwszej części wielomięsięcznego procesu synodalnego.
Dotychczas, w historii synodów, Instrumentum laboris służył jako rodzaj pierwszego szkicu dla zgromadzenia synodalnego, który potem był edytowany i dostosowywany w celu stworzenia ostatecznego dokumentu, który jest przedstawiany papieżowi pod koniec synodu.
Tym razem jednak dokument przedstawia arkusze robocze z pytaniami do rozeznania, refleksji i dyskusji przez zgromadzenie synodalne. To duża zmiana, bowiem poza wymienieniem zakresu tematycznego, jest to rzeczywiście dokument rzeczywiście roboczy do dalszej pracy zgromadzenia.

We wstępie Instrumentum laboris stwierdza, że faza słuchania procesu synodalnego już przyniosła owoce.
„Na Zgromadzenie Synodu przybywamy bogatsi o owoce zebrane podczas fazy słuchania. Przede wszystkim doświadczyliśmy, że szczere i serdeczne spotkanie braci i sióstr w wierze jest źródłem radości: spotkać się nawzajem, to spotkać Pana, który jest pośród nas!” – czytamy w dokumencie.
Dokument przyznaje, że istnieją również napięcia w tym procesie: „Nie możemy się ich bać ani dążyć do ich rozwiązania za wszelką cenę, ale angażować się w ciągłe rozeznawanie synodalne: tylko w ten sposób napięcia mogą stać się źródłem energii i nie doprowadzać do destrukcyjnych polaryzacji”.

Celem synodalności, jak deklaruje dokument, jest stworzenie „Kościoła sióstr i braci w Chrystusie, którzy słuchają siebie nawzajem i którzy w ten sposób są stopniowo przemieniani przez Ducha„.
Kościół synodalny to taki, który charakteryzuje się gotowością do słuchania, spotkania i dialogu, a także pokorą, by prosić o przebaczenie za błędy. Jest to Kościół, który celebruje jedność w różnorodności i przyjmuje wszystkich ludzi, nie stroniąc jednocześnie od mówienia prawdy w miłości.

 

Dokument przyznaje, że „niektóre z pytań, które pojawiły się w wyniku konsultacji Ludu Bożego, dotyczą kwestii, w których istnieje już nauczanie magisterialne i teologiczne do rozważenia”. Jako przykłady wskazano ponowne małżeństwa rozwodników i inkulturację liturgii.

„Fakt, że nadal pojawiają się pytania w takich kwestiach, jak te, nie powinien być pochopnie odrzucany, ale raczej wymaga rozeznania, a Zgromadzenie Synodalne jest uprzywilejowanym forum do tego” – kontynuuje dokument. „W szczególności należy rozważyć przeszkody, rzeczywiste lub postrzegane, które uniemożliwiły realizację kroków wskazanych w poprzednich dokumentach i zastanowić się, w jaki sposób można je usunąć”.

Pierwszy zestaw arkuszy koncentruje się na pytaniu: „Komunia, która promieniuje: Jak możemy być pełniejszym znakiem i narzędziem zjednoczenia z Bogiem i zjednoczenia całej ludzkości?”.

Zachęca uczestników synodu do refleksji nad tym, w jaki sposób Kościół może przyjąć migrantów, włączyć osoby starsze i niepełnosprawne oraz przezwyciężyć polaryzację polityczną w społeczeństwie.

„Jak możemy tworzyć przestrzenie, w których ci, którzy czują się zranieni przez Kościół i niemile widziani przez wspólnotę, będą mogli czuć się dostrzeżeni, mile widziani, nieosądzani i swobodnie zadawać pytania? W świetle posynodalnej adhortacji apostolskiej Amoris laetitia, jakie konkretne kroki są potrzebne, aby dotrzeć do osób, które czują się wykluczone z Kościoła z powodu swojej uczuciowości i seksualności (np. rozwiedzeni w ponownych związkach, osoby w małżeństwach poligamicznych, osoby LGBTQ+ itp.)”

Inne tematy poruszone w sekcji komunii to ekumenizm i relacje Kościoła ze świeckim społeczeństwem.
„Jak Kościół może pozostać w dialogu ze światem, nie stając się światowym?” – pyta dokument roboczy.
Zauważa również, że na wcześniejszych etapach synodu stało się jasne, że Kościoły niełacińskie i niezachodnie chcą, aby ich tradycje zostały uznane, a ich głos wysłuchany.

„W jaki sposób każdy Kościół lokalny, podmiot misji w swoim kontekście, może wzmocnić, promować i integrować wymianę darów z innymi Kościołami lokalnymi w horyzoncie jednego Kościoła katolickiego?” – zadaje pytanie.

Kolejny zestaw arkuszy roboczych dotyczy tematu „Współodpowiedzialność w misji: Jak możemy lepiej dzielić się darami i zadaniami w służbie Ewangelii?”.

Uczestnicy Synodu są zaproszeni do refleksji nad tematami, w tym nad tym, jak Kościół może być bardziej skuteczny w głoszeniu Ewangelii i towarzyszeniu ludziom w środowisku cyfrowym.
Arkusze robocze dotykają również roli kobiet w Kościele. Jak czytamy w dokumencie, zgromadzenia kontynentalne zachęcały do zwrócenia uwagi na status i doświadczenie kobiet w Kościele, jednocześnie zwracając uwagę na różnorodność doświadczeń i perspektyw kobiet.
Sesje wysłuchań wskazały również na „pragnienie większej obecności kobiet na stanowiskach odpowiedzialnych i zarządzających”.
Dokument zachęca uczestników do zastanowienia się nad sposobami uznania i wspierania istniejącego wkładu kobiet w Kościele, a także nad posługami, które pozwolą kobietom odgrywać większą rolę w rozeznawaniu i podejmowaniu decyzji.
„Większość zgromadzeń kontynentalnych i syntezy kilku konferencji episkopatów wzywają do rozważenia kwestii włączenia kobiet do diakonatu. Czy można to przewidzieć i w jaki sposób?” – pytanie w treści dokumentu.

Inne tematy, które zostały poruszone podczas sesji spotkań synodalnych, obejmują potrzebę przezwyciężenia klerykalizmu i znaczenie uznania komplementarnej i wzajemnie powiązanej natury posługi święceń i posługi chrztu.
Zgromadzenia Kontynentalne wykazały „wyraźne wezwanie do przezwyciężenia wizji, która zastrzega wszelkie aktywne funkcje w Kościele wyłącznie dla wyświęconych do posługi (biskupów, kapłanów, diakonów), redukując udział ochrzczonych do podporządkowanej współpracy”.
Relacja między sensus fidei a władzą biskupią jest również przedmiotem istotnej debaty w tym dokumencie.
„Czy biskupi powinni rozeznawać razem z innymi członkami Ludu Bożego, czy też osobno? Czy obie opcje (razem i osobno) mają swoje miejsce w Kościele synodalnym?” – pyta dokument.
„Kiedy biskup może czuć się zobowiązany do podjęcia decyzji, która różni się od przemyślanej rady udzielonej przez organy konsultacyjne? Jaka byłaby podstawa takiej decyzji?” – pyta.
Dokument stwierdza, że sesje wysłuchań podkreśliły „jak stawanie się Kościołem bardziej synodalnym oznacza również szersze zaangażowanie wszystkich w rozeznawanie, co wymaga ponownego przemyślenia procesów decyzyjnych. W związku z tym potrzebne są odpowiednie struktury zarządzania, które odpowiadają na zapotrzebowanie na większą przejrzystość i odpowiedzialność, co wpłynie na sposób sprawowania posługi biskupa”.
„Wywołało to również opór, strach i poczucie dezorientacji. W szczególności, podczas gdy niektórzy wzywają do większego zaangażowania wszystkich wiernych, a tym samym do „mniej ekskluzywnego” pełnienia roli biskupów, inni wyrażają wątpliwości i obawiają się ryzyka odpłynięcia, jeśli pozostawi się go procesom demokracji politycznej” – czytamy dalej.
„Istnieje równie silna świadomość, że wszelka władza w Kościele pochodzi od Chrystusa i jest kierowana przez Ducha Świętego. Różnorodność charyzmatów bez autorytetu staje się anarchią, podobnie jak rygor autorytetu bez bogactwa charyzmatów, posług i powołań staje się dyktaturą” – czytamy w dokumencie roboczym.
„Kościół jest jednocześnie synodalny i hierarchiczny, dlatego synodalne sprawowanie władzy biskupiej sugeruje takie, które towarzyszy i chroni jedność. Posługa biskupia jest właściwie rozumiana i realizowana poprzez praktykę synodalności, która jednoczy różnorodne dary, charyzmaty, posługi i powołania, którym Duch Święty daje początek w Kościele”.
Dokument pyta na przykład: „Czy ludzie świeccy mogą pełnić rolę liderów społeczności, szczególnie w miejscach, gdzie liczba wyświęconych ministrów jest bardzo niska? Jakie implikacje ma to dla rozumienia wyświęconej posługi?”.
Podnosi również kwestię dopuszczenia żonatych mężczyzn do święceń kapłańskich oraz umożliwienia szerszego udziału w procesie wyboru biskupów.

Rola papieża jest również poruszana w dokumencie roboczym, który stawia pytanie: „Jak powinna ewoluować rola biskupa Rzymu i sprawowanie jego prymatu w Kościele synodalnym?”

Ostatnia część Instrumentum laboris nosi tytuł „Uczestnictwo, zarządzanie i władza: Jakie procesy, struktury i instytucje są potrzebne w misyjnym Kościele synodalnym?”.
Sekcja ta prosi uczestników synodu o zastanowienie się nad tym, jak wspierać udział zmarginalizowanych głosów w procesach decyzyjnych.
„Jak możemy sobie wyobrazić procesy decyzyjne, które są bardziej partycypacyjne, które dają przestrzeń do słuchania i wspólnotowego rozeznania wspieranego przez autorytet rozumiany jako służba jedności?”
Wzywa również uczestników synodu do zastanowienia się, jak konstruktywnie reagować w przypadkach, gdy ostateczny decydent nie zgadza się z decyzjami podjętymi w procesie rozeznawania wspólnotowego.
Część dokumentu poświęcona uczestnictwu kwestionuje sposoby myślenia o instytucjach w Kościele, sugerując, że prawo kanoniczne może wymagać zmiany w celu odnowienia struktur i instytucji Kościoła.
„Jaki stopień autorytetu doktrynalnego można przypisać rozeznaniu Konferencji Episkopatu?” – stawia pytanie dokument.
Pyta również, w jaki sposób „perspektywa synodalna” może pomóc w tworzeniu kultury, która zapobiega nadużyciom.

Pomimo refleksji nad instytucjami kościelnymi, Instrumentum laboris podkreśla, że zmiany strukturalne nie zastąpią zmiany kultury w Kościele.
„Same instytucje i struktury nie wystarczą, by uczynić Kościół synodalnym” – czytamy w dokumencie. „Potrzebna jest synodalna kultura i duchowość ożywiona pragnieniem nawrócenia i podtrzymywana przez odpowiednią formację”.

Pełen 72-stronnicowy tekst można znaleźć tutaj. Zachęcam do wnikliwej lektury https://www.synod.va/content/dam/synod/common/phases/universal-stage/il/POL_INSTRUMENTUM-LABORIS.pdf