W programie „Reportaż z wycinków świata” wysłuchaliśmy z uwagą komentarzy red. Moniki  Białkowskiej i ks. Wojciecha Nowickiego do postulatów Kongresu Katoliczek i Katolików. Jesteśmy wdzięczni za zainteresowanie.

Komentarze te znacznie się różniły. Te ks. Wojciecha Nowickiego dotyczyły refleksji natury bardziej ogólnej i podnosiły potrzebę promowania ekologii integralnej w nauczaniu Kościoła, również na poziomie przekazu płynącego od biskupów i księży – co jest zgodne z reprezentowanym przez nas stanowiskiem.

Chcielibyśmy natomiast wyjaśnić nieporozumienie, które jak podejrzewamy, mogło być przyczyną nie całkiem właściwego zrozumienia naszego stanowiska przez jego rozmówczynię. W czasie Forum „Obecni w Kościele” KKiK z powodu założeń i ograniczeń czasowych tego wydarzenia przedstawiony został, wraz z uzasadnieniem, jedynie postulat, który naszemu zespołowi wydaje się dzisiaj najpilniejszy.  Bez jego realizacji wszystkie nasze pozostałe propozycje nie mogą być skutecznie wdrażane na poziomie parafii z uwagi na hierarchiczna strukturę Kościoła.

Kluczowe znaczenie dla zrozumienia sytuacji ma obszerny raport – będący efektem wielomiesięcznej pracy wielu osób. Nie był on znany red. Białkowskiej w czasie, kiedy prezentowała swoje opinie. Raport zespołu Troska o Stworzenie pt. „Troska o stworzenie próbą naszej wiary” zawiera postulaty działań podzielonych na te, które kierowane są do hierarchii,  do reszty duchowieństwa i do świeckich. Na tym etapie swojego istnienia członkowie Kongresu próbują zdiagnozować obecne problemy Kościoła i nakreślać drogi ich naprawy. Nie wyklucza to w przyszłości innych działań. 

Jednym z kluczowych postulatów zawartych w naszym raporcie jest ten, aby „za zachętą ze strony biskupów powstawały w parafiach grupy świeckich i duchownych, którzy w duchu encykliki Laudato si’  podejmą działania łączące troskę o środowisko z wiarą” – właśnie ten postulat uznaliśmy za najpilniejszy w obecnej sytuacji i z punktu widzenia Kościoła, co nie oznacza, że nie ma innych postulatów równie ważnych lub ważniejszych.Zgodnie z przesłaniem Encykliki Laudato si’ uważamy, że mówienie o ekologii w Kościele jest potrzebne oraz że niezbędna jest edukacja i samokształcenie jego członków. Większość świeckich wiernych, ale także bardzo wielu duchownych, nadal nie łączy troski o środowisko z wiarą i tego akurat połączenia, relatywnie nowego we współczesnym Kościele, nie wytworzy się inaczej, niż przez nauczanie z pozycji kościelnego autorytetu.

Naszym zadaniem nie było stworzenie jedynie katalogu możliwych działań ekologicznych ani nawet katalogu problemów, ale uświadomienie braków w chrześcijańskim łącznym myśleniu o świecie, przyrodzie i bliźnich. Nasz raport mówi o konieczności łączenia troski o stworzenie z wiarą. Tę lukę w Kościele wypełniła przede wszystkim Encyklika Laudato si’. Niestety, jest ona mało znana w polskim Kościele. Stwierdzamy, że zachodzi potrzeba, aby jej treści i przesłanie zostały polskim katolikom wytłumaczone, do czego potrzebne są tradycyjnie stosowane metody katechizacji: listy pasterskie,  kazania, edukacja religijna.

Setki wydanych dotąd książek, wykładów, dokumentów filmowych, tysiące stron internetowych, marsze i demonstracje dla klimatu, nawet apele papieża Franciszka zmienią postrzeganie stworzenia przez polskich katolików, jeżeli uda się zmienić stosunek duchowieństwa do jego ochrony. Wtedy stopniowo, przez odpowiednią edukację prowadzoną przez duchownych i świeckich katechetów podniesie się świadomość ekologiczno-teologiczna samych wiernych.

Dla podjęcia edukacji ekologicznej w szkołach, w parafiach potrzebna jest akceptacja i wsparcie  proboszczów, a to wymaga akceptacji biskupów, którym podlegają. Takie próby są podejmowane przez aktywistów ekologii integralnej, jednak z uwagi na pilną potrzebę działania powinno ich być zdecydowanie więcej.

Dlatego chcemy i musimy apelować do naszych duszpasterzy o aktywność i zmianę podejścia do ekologii. Mamy nadzieję, że w dramatycznej sytuacji, zagrażającej nam wszystkim, uda się wypracować metody służące edukowaniu wiernych. Z punktu widzenia zmiany klimatu jest to być może najpilniejszą w naszych czasach realizacją przykazania miłości Boga i miłości bliźniego. Chodzi przecież o sprawy, które nie są kontrowersyjne, nawet z bardzo ortodoksyjno-katolickiego punktu widzenia.

Jednocześnie też przyjazna racjonalna postawa wobec ekologii w Kościele instytucjonalnym mogłaby wpłynąć na poprawę jego wizerunku, zwłaszcza wśród ludzi młodych, którzy nie znajdują w nim wrażliwości na kluczowe problemy dotyczące nie tylko Kościoła, ale całej ludzkości. 

Nasz raport został wysłany do wszystkich diecezji w Polsce, a nagranie spotkania omawiającego jego postulaty jest dostępne w sieci. Jednocześnie na początku roku powstał przy Episkopacie zespół ds. ekologii integralnej. To budzi pewne nadzieje. Nie uważamy swojej postawy za idealistyczną czy naiwną, choć zdajemy sobie sprawę, jak trudna i wyboista jest droga, jaką musi przebyć Kościół instytucjonalny, a wraz z nim wszyscy wierni oraz całe polskie społeczeństwo.

Ufamy, że media zechcą ten temat podjąć – w tym zwłaszcza Pani red. Monika Białkowska, która stwierdziła, że sprawy ekologii są jej bardzo bliskie. Jeśli trzeba, abyśmy szerzej omówili raport i postulat/y, ktoś z naszego zespołu chętnie przyjmie zaproszenie do programu „Reportaż z wycinków świata”. Bardzo chętnie również zaangażujemy się we wszelkie działania służące popularyzacji Encykliki Laudato si’. Cały raport zespołu „Troska o Stworzenie” jest dostępny TUTAJ

---

Zespół„Troska o Stworzenie”

Kongresu Katoliczek i Katolików

POSTULATY  zawarte w Raporcie „Troska o Stworzenie próba naszej wiary”

Działania ogólne

• Analiza programów kształcenia duchownych i katechetów, a także programu nauczania religii pod kątem zawartych w nich treści ekologicznych i aktualizacja tych programów, ze szczególnym uwzględnieniem wytycznych zawartych w Encyklice Laudato si’ i Fratelli tutti.
• Wprowadzenie aktualnej wiedzy przyrodniczej i ekologicznej do programów kształcenia w seminariach i na studiach teologicznych przy udziale kompetentnych w tej dziedzinie wykładowców, także świeckich.
• Wprowadzenie do ewangelizacji, katechezy, kazań treści ekologii integralnej, wykorzystujących aktualną wiedzę przyrodniczą i ekologiczną.
• Opracowanie przez władze kościelne wytycznych zachęcających osoby duchowne i katechetów/katechetki do podjęcia tematyki ekologicznej w nauczaniu i katechezie.
• Włączenie do katechezy informacji o tym, jakie skutki środowiskowe powoduje nasz indywidualny i lokalny sposób życia i konsumpcji.
• Dyscyplinowanie osób poruszających sprawy ochrony stworzenia, aby posługiwały się faktami naukowymi oraz odrzucenie wszelkich prób ideologizacji lub upolityczniania tych treści.
• Pogłębienie teologicznej świadomości katolików co do tego, że troska o stworzenie łączy się bezpośrednio z wiarą i jest naszą odpowiedzialnością przed Bogiem.
• Edukowanie prowadzące do przeżywania prawdy o tym, że jesteśmy współzależni ze wszystkim, co istnieje na Ziemi
• Wspieranie działań ekologicznych przy parafiach i wspólnotach.
• Budzenie duchowości ekologicznej, wykluczającej indywidualizm i egoizm. Zachęcanie wiernych i innych ludzi do kontaktu z naturą, zwłaszcza że zwracanie uwagi na piękno natury prowokuje pytanie o Autora tych cudów. Stworzenie jest językiem Boga, dlatego powinno się mówić o naturze z kościelnych ambon.
• Zwiększenie otwartości Kościoła na współpracę ze środowiskami nauki i sztuki, a także na współpracę z ludźmi o innych światopoglądach. Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za wspólne dobro, jakim jest środowisko.  
• Zachęcanie w Kościele do zmiany stylu życia w stronę umiaru i szacunku do zasobów środowiska, ograniczenia marnotrawstwa wody i żywności, dystansu wobec mody i reklamy, rezygnacji z udogodnień nadmiernych czy zbytecznych; budzenie świadomości konsekwencji dla środowiska wszelkich przejawów kompulsywnego kupowania, rozrywki i rekreacji dla środowiska.
• Zachęcanie do bezpośredniego kontaktu z przyrodą i korzystania z dobrych wzorców relacji człowiek-przyroda.
• Budzenie poczucia solidarności globalnej z ludźmi zamieszkującymi rejony świata szczególnie dotknięte skutkami nadmiernej eksploatacji zasobów oraz zmianami klimatycznymi i środowiskowymi. Wyjaśnianie środowiskowych przyczyn migracji i budzenie współczucia wobec dramatów świata (klęsk głodu, gwałtownych zjawisk klimatycznych, wojen o żywność i wodę, przeludnienia, nędzy). To są zjawiska dalekie, obce, trudne do wyobrażenia, często wypierane ze świadomości, także z powodu indywidualnego interesu ekonomicznego lub wygody. 
• Budzenie troski o los przyszłych pokoleń, które dotkliwie odczuwać będą skutki obecnej niepohamowanej konsumpcji i braku refleksji nad szkodami wyrządzanymi naturze. 
• Budzenie świadomości w odniesieniu do obecnej sytuacji czujących zwierząt, zamienionych w przedmioty i maszyny produkcyjne. Uwzględnienie obecnej wiedzy o ich doznaniowości i potrzebach, z czego większość ludzi nie zdaje sobie sprawy.
• Zmiana języka i sposobu mówienia w Kościele o sprawach kryzysu ekologicznego i problemach społecznych z niego wynikających (m.in. o degradacji człowieka w ubóstwie, wykluczeniu gospodarczym, migracjach, o sytuacji i statusie zwierząt). Wymaga to uwolnienia działań na rzecz stworzenia od brzemienia wojny ideologicznej, przejawiającej się w stygmatyzacjach i nieuzasadnionych pomówieniach.
• Zachęcanie wiernych do mówienia prawdy o szkodliwych dla środowiska działaniach, bez autocenzury  powodowanej obawą przed naruszaniem utrwalonych nawyków, niedobrych tradycji czy interesów grup. 
• Dawanie przykładu proekologicznych zachowań przez samych duchownych oraz przez takie rozwiązania w parafii, które służą ochronie środowiska (ocieplanie budynków, wymiana pieców, zakładanie naturalnych trawników, segregacja śmieci, nakłanianie do ograniczenia ozdób świątecznych, zniczy, sztucznych wieńców, zwracanie uwagi na złe traktowanie zwierząt itp.).

Propozycje działań wspierających ekologie integralną, w zależności od kompetencji, m.in.:

Biskupi, m.in.:

• Listy/wskazania Konferencji Episkopatu dotyczące konieczności nawrócenia ekologicznego.
• Inicjowanie konferencji/spotkań/dyskusji dotyczących ekologii integralnej.
• Analiza i ocena konkretnych proekologicznych działań/postulatów z perspektywy nauki Kościoła.
• Kształtowanie wśród wiernych zrozumienia skutków zmian klimatycznych, m.in. w postaci migracji oraz ewangelicznej troski o ofiary tych zmian.
• Budzenie wśród wiernych troski o dobrostan pozaludzkich czujących stworzeń.
• Wyznaczenie osób odpowiedzialnych w diecezji za kwestie związane z ekologią integralną.
• Inicjowanie duszpasterstwa kierowanego do osób szczególnie zainteresowanych działalnością na polu ekologii integralnej.
• Wspieranie działań proekologicznych w parafii  (energooszczędność, naturalne trawniki itd.).
• Wspieranie wspólnot zainteresowanych działaniami ekologicznymi w diecezjach.
• Zachęcanie duchownych do termomodernizacji budynków i zmiany systemów grzewczych w swoich parafiach oraz zachęcanie do tego wiernych.
• Stworzenia powszechnie dostępnego programu dotacji dla ekomodernizacji infrastruktury kościelnej.
• Tworzenie Ośrodków Laudato si’, jako miejsc kształcenia duchowości ekologicznej i wskazywania najlepszych praktyk ekologii integralnej.
• Przykładanie większej uwagi do komunikatywności języka wolnego od ideologii i naturalnego.

Duchowni, zakonnicy, zakonnice, np.:

• Głoszenie w kazaniach i popularyzowanie treści zawartych w encyklice Laudato si’.
• Inicjowanie i podejmowanie wspólnie ze świeckimi działań ekologicznych na poziomie parafii (zbierania śmieci, przywracanie naturalnej zieleni, organizowanie zbiórek zużytego sprzętu itd.).
• Kształtowanie wśród wiernych postawy troski o bliźnich migrantów, którzy ze względu na zmiany klimatu musieli opuścić swoje miejsce zamieszkania.
• Zapraszanie osób spoza Kościoła celem wzajemnej edukacji i podejmowania wspólnych działań proekologicznych (ekspertów i aktywistów ruchów ekologicznych).
• Edukacja dzieci i młodzieży pokazująca związek pomiędzy przykazaniami miłości Boga i bliźniego a dbaniem o środowisko (lekcje religii, specjalne warsztaty).
• Organizowanie uroczystości, nabożeństw w plenerze, np. nabożeństw maryjnych.
• Organizowanie nabożeństw w intencjach ekologicznych z wykorzystaniem materiałów opracowanych na przykład przez REFA.
• Podkreślanie współczesnego wymiaru miłości bliźniego, czego wyrazem jest na przykład wymiana starego pieca zatruwającego powietrze, którym oddychają także sąsiedzi
• W dniu św. Krzysztofa święcenie nie tylko samochodów, ale przede wszystkim rowerów.
• Rezygnacja z plastikowych dekoracji i zachęcanie wiernych do zminimalizowania sztucznych i niekoniecznych ozdób, np. radykalne zmniejszenie liczby zniczy w dniu Wszystkich Świętych, zachęta do stosowania świec ekologicznych itp.
• Zachęta do zmiany stylu życia, popularyzowanie zasady umiaru i troski o zdrowie innych ludzi, dbałości o dobrostan zwierząt oraz szacunku do przyrody.
• Przykładanie większej uwagi do komunikatywności języka wolnego od ideologii i naturalnego.

Świeccy, m.in.:

• Domaganie się od duchownych podejmowania tematu ekologii w Kościele.
• Inicjowanie ekologicznych działań w ramach parafii. Działania te mogą być rejestrowane i planowane przy użyciu Platformy Działań Laudato si’ https://laudatosiactionplatform.org.
• Przechodzenie na ekologiczną uprawę ziemi i hodowlę zwierząt.
• Nawiązywanie kontaktu z organizacjami ekologicznymi i wspólne działania.
• Zakładanie przy parafiach Grup Laudato si’, analizujących i wdrażających wskazania ekologii integralnej.
• Organizowanie ekologicznych warsztatów dla dzieci i dorosłych.
• Rezygnacja z nadmiernych dekoracji: zniczy, plastikowych kwiatów, wieńców, nagrobnych płyt granitowych, na rzecz dekoracji naturalnych lub biodegradowalnych.
• Wymiana kotłów zasypowych i dostrzeganie prawdy, że jest to uczynek miłosierdzia wobec bliskich i sąsiadów
• Oszczędzanie energii, wody, minimalizowanie i segregacja odpadów.
• Rezygnacja z indywidualnego transportu samochodowego na rzecz transportu publicznego.
• Zmiana stylu życia w stronę umiarkowanej konsumpcji i bliskiego kontaktu z naturą.
• Dbałość o dobrostan pozostających pod opieką zwierząt, z poszanowaniem ich naturalnych potrzeb.
• Modyfikacja diety ze względu na odpowiedzialność za wspólny dom i wszystkich jego mieszkańców.
• Solidarność z ludźmi zamieszkującymi rejony świata szczególnie dotknięte skutkami nieograniczonego rozwoju gospodarczego i jego konsekwencjami dla środowiska.