Według Rzecznika Praw Obywatelskich działania polskich organów w strefie objętej stanem wyjątkowym naruszają przepisy polskie i międzynarodowe
Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek wraz ze swoim biurem podejmował wielokrotnie interwencje dotyczące respektowania praw osób, które znalazły się na granicy polsko-białoruskiej. W swoich wystąpieniach RPO ocenia działania Straży Granicznej jako niezgodne z przepisami polskiej Konstytucji, Konwencji Genewskiej (Konwencji dotyczącej statusu uchodźców z 1951 r.) oraz Ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP z roku 2003 r. Zarzuty RPO dotyczą odmowy przyjmowania przez Straż Graniczną wniosków o ochronę międzynarodową od osób, które znalazły się na terytorium Polski oraz niezgodnego z prawem cofania tych osób na teren Białorusi.
Obecnie polskie władze próbują wprowadzić zmiany w ustawie o cudzoziemcach. W praktyce oznacza to próbę usankcjonowania, zdaniem RPO niezgodnych z prawem praktyk poprzez zmianę tej ustawy. Nawet jeżeli proponowane zmiany zostaną przyjęte przez Sejm, to pozostaną one sprzeczne z Konstytucją oraz Konwencją Genewską, ponieważ prawo do ubiegania się w Polsce o status uchodźcy, zgodnie z Konwencją dotyczącą statusu uchodźców z 1951 r., jest prawem konstytucyjnym, gwarantowanym w art. 56 ust. 2 Konstytucji.
W swoich wystąpieniach RPO zwraca również uwagę, że polskie władze nie wykonują decyzji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczących grupy uchodźców, która znalazła się w okolicach Usnarza Górnego.
Poniżej publikujemy fragmenty opinii RPO przesłanej do Senatu w dniu 5.10.2021.
„Ocena obecnej sytuacji
Trwająca już kilka tygodni sytuacja na granicy polsko-białoruskiej, a także zmiany w prawie, które dopuściły m.in. możliwość zawracania cudzoziemców do linii granicznej bez weryfikacji ich sytuacji oraz ustalenia przyczyn i okoliczności opuszczenia kraju pochodzenia pokazują, że dostęp do procedury uchodźczej w Polsce, zwłaszcza w warunkach wzmożonego ruchu migracyjnego na wschodnich granicach RP, staje się coraz bardziej utrudniony.
Obowiązujące przepisy nie pozostawiają zaś wątpliwości, że każda osoba, która na granicy zgłosi chęć ubiegania się o ochronę, powinna zostać – tymczasowo, na czas trwania postępowania w sprawie rozpatrzenia wniosku – wpuszczona na terytorium Polski, a funkcjonariusze właściwej miejscowo placówki Straży Granicznej zobowiązani są przyjąć od niej odpowiedni wniosek.
W sprawie tej dwukrotnie wypowiadał się Europejski Trybunał Praw Człowieka, który orzekł, że nie przyjmując od uchodźców wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, Polska naruszyła przepisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (w tym zakazujące tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania, zbiorowego wydalania cudzoziemców, a także gwarantujące dostęp do skutecznego środka odwoławczego).
27 sierpnia 2021 r. RPO zwrócił się do Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie o wydanie, w trybie pilnym, opinii w sprawie zgodności nowelizacji ze standardami międzynarodowymi. Opinia ta potwierdziła wątpliwości RPO dotyczące zgodności projektowanych przepisów z obowiązującymi Polskę regulacjami międzynarodowymi.
…
Uchwalenie przepisu, który umożliwi pozostawienia bez rozpoznania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, gdy wniosek taki zostanie złożony przez cudzoziemca zatrzymanego w pobliżu granicy zewnętrznej UE niezwłocznie po jej przekroczeniu wbrew przepisom prawa, nie znajduje oparcia w obowiązujących Polskę dyrektywach UE.
Przepis ten przewiduje wprawdzie wyjątki – wprowadza znaną w prawie europejskim koncepcję tzw. bezpiecznego państwa trzeciego, zgodnie z którą zawrócenie cudzoziemca do granicy nie będzie możliwe, jeżeli osoba taka przybyła bezpośrednio z terytorium, na którym jej życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy.
W obecnej sytuacji nie sposób jednak uznać, że państwem takim będzie Białoruś, skoro tylko w tym roku od obywateli Białorusi przyjęto w Polsce ponad 1180 wniosków o ochronę międzynarodową”.
Na podstawie:
Opinia RPO dla Senatu ws. zmiany ustawy o cudzoziemcach | Rzecznik Praw Obywatelskich (brpo.gov.pl)
